Het was de week van de zondebokken. Als het maatschappelijk complex wordt, duiken ze op.
Er zijn veel vraagstukken in organisaties die we als vervelend of verontrustend bestempelen. Problemen die maar blijven bestaan, zoals in de kinderopvang bv., ondanks allerlei initiatieven die worden genomen om ze ‘eens en voor altijd’ aan te pakken. Het gaat dan vaak over zaken waar meerdere inspanningen zijn voor geleverd om ze op te lossen. Waar bv. Parlementaire commissies zijn voor in het leven geroepen.
We kregen er deze week verschillende van voorgeschoteld.
- Nadat donderdagavond een politieagent in Schaarbeek werd doodgestoken en een andere werd verwond, eisen de politievakbonden het ontslag van minister van Justitie Vincent Van Quickenborne (Open VLD). (VRT-nieuws, 12 november 2022)
- Katrien Verhegge, de administrateur-generaal van het Vlaams Agentschap Opgroeien, stapt op. Ze legt in onderling overleg met haar voogdijminister Hilde Crevits (CD&V) met onmiddellijke ingang haar mandaat neer. Haar ontslag volgt op de aanhoudende berichten over wantoestanden bij verschillende Vlaamse crèches. (VRT-nieuws, 18 november 2022).
Personaliseren van het probleem en de schuld
Het personaliseren van de schuld houdt in dat de oplossing van complexe problemen wordt gezocht in het verantwoordelijk houden van één of meer individuen. Het probleem zal zijn opgelost, zo is de overtuiging, als deze individuen de schuld hebben gekregen en van hun positie zijn verwijderd.
Of het om Leuvense studenten gaat en dooprituelen, grensoverschrijdend gedrag van een prof, de dood van een politie-agent, het gezichtsverlies van een minister-president, de crisis in de kinderopvang, fenomenen keren terug.
De zondebok
Met het vinden van een zondebok hoopt men dat het geven van verantwoordelijkheid en schuld aan één persoon het probleem raakt opgelost. Men gaat op zoek naar iemand die verantwoordelijk zou zijn voor de ontstane onrust, een zondebok. Deze moet dan worden uitgedreven onder de vorm van ontslag. Zo wordt gehoopt dat de gemoederen tot bedaren komen en dat men opnieuw kan beginnen. In die zin heeft de zondebok ook iets functioneel zorgen dat er terug evenwicht en rust ontstaat.
De zondebok : wie moet geofferd
Het geweld moet worden gekoeld op iemand die men zonder gevaar kan aanvallen. Het verklaart waarom Katrien Verhegge moet opstappen. Posities verschillen en dat maakt uit in wat men met de zondebok doet.
De zondebok een gemiste kans
Het aanduiden van de zondebok zorgt voor rust, maar ook voor gemiste leerkansen. Misschien had het onderzoek van de crisis in de kinderopvang, wat meer facetten moeten laten zien. Complexe problemen tonen ook vaak langdurige en structurele oorzaken die de moeite zijn om te verkennen. Ze overstijgen een departement of thema. Ze vragen samenwerking van werkgevers en werknemers, van ouders en van crèches, van politiek en administratie. Ze overstijgen het korte denken, maar stellen ook niet uit naar de lange termijn.
(CDM)
Bron: VRT-nieuws, 18 november 2022. “Waarom is het moeilijk om een topambtenaar te ontslaan? “
Bron: VRT-nieuws, 18 november 2022. Cijferblunder doet staatssecretaris De Bleeker de das om: het parcours van de "iron lady van de begroting"