De vaardigheden van de kandidaten stemmen niet altijd overeen met de vereisten van de werkgevers.
Bepaalde banen vereisen specifieke vaardigheden of een technische opleiding. Dat is bijvoorbeeld het geval voor IT-beroepen, waar er een tekort is aan kandidaten met de juiste competenties.
Voor dit soort functies ligt het wervingsprobleem vaak bij de bron: hoewel de STEM-richtingen (wetenschappen, technologie, engineering en wiskunde) veel arbeidskansen en aantrekkelijke lonen bieden, laten studenten ze nog te vaak links liggen.
Knelpuntberoepen vergen niet systematisch een lange opleidingsinvestering. Veel vacatures in het vervoer, de bouwnijverheid, de verwerkende nijverheid of de diensten aan personen en aan de gemeenschap vragen geen hogere opleiding. Voor een groot deel van de vacatures die de overheidsdiensten voor arbeidsbemiddeling publiceren, is geen universitair diploma nodig.
Idealiter wordt er op de competentiebehoeften ingespeeld en worden de opleidingen daarop afgestemd. In de context van de groene en digitale transitie veranderen de technologieën en competentiebehoeften snel. Het is belangrijk om de studenten en werkzoekenden te informeren over de carrièremogelijkheden om ervoor te zorgen dat er een beroepsbevolking is waarvan de vaardigheden overeenkomen met de marktbehoeften. Voor werknemers moeten gerichte opleidings- en omscholingsprogramma’s de verwerving van competenties verbeteren en zo de mismatch tussen arbeidsvraag en -aanbod helpen verkleinen. Uit een verslag van de HRW 1 over de permanente opleiding van werknemers blijkt dat de opleidingsinspanningen ongelijk zijn verdeeld: de groepen die er het meest behoefte aan hebben, namelijk de werknemers met verouderde vaardigheden en de kortgeschoolde werknemers, nemen er het minst aan deel.
Heel wat beleidsmaatregelen hebben tot doel de vaardigheden van de werknemers beter af te stemmen op de marktbehoeften. De gewestelijke diensten voor arbeidsbemiddeling stellen jaarlijks een lijst met knelpuntberoepen op zodat beroepen met een tekort precies kunnen worden vastgesteld en geactualiseerd. In 2022 besloot de federale regering een plan op te stellen dat voornamelijk op vaardigheden is gericht, om de krapte te bestrijden. Sommige maatregelen hebben betrekking op het vaststellen van beroepen met een tekort aan de hand van de lijsten van de diensten voor arbeidsbemiddeling. Op basis hiervan moeten de ondernemingen een jaarlijks opleidingsplan uitwerken. De sociale partners van de verschillende sectoren moeten om de twee jaar de oorzaken van de tekorten bespreken om corrigerende maatregelen voor te stellen aan de deelstaten die bevoegd zijn voor het werkgelegenheidsbeleid (oprichting van een interfederaal platform). De maatregelen zijn er ook op gericht om werkzoekenden naar knelpuntberoepen te begeleiden. De degressiviteit van de werkloosheidsuitkeringen wordt bijvoorbeeld bevroren wanneer de werkzoekenden een opleiding volgen waarmee ze een knelpuntberoep kunnen uitoefenen. Langdurig werklozen kunnen nu gedurende drie maanden het loon uit een knelpuntberoep combineren met een deel van hun werkloosheidsuitkering (25 %). Vanaf 2024 heeft iedere werknemer een individueel recht op opleiding van vijf dagen per VTE en per jaar. Er zijn afwijkingen afhankelijk van de grootte van de onderneming en het geldt niet voor ondernemingen met minder dan tien werknemers.
Bron: Jaarverslag Nationale Bank, 2023