Van glijdende uren tot freelancers: overheden verkennen alle wegen om aantrekkelijke werkgever te blijven

In de strijd tegen personeelstekorten en vergrijzing gooit de overheid het over een andere boeg. Flexibiliteit is het nieuwe sleutelwoord. Van glijdende werktijden en deeltijdse regelingen tot de inzet van freelancers voor tijdelijke projecten: overheidsdiensten zoeken naar oplossingen die zowel organisatie als medewerker ten goede komen. Een noodzakelijke koerswijziging, want zonder aantrekkelijke arbeidsvoorwaarden dreigt een onomkeerbaar kwaliteitsverlies.

Glijdende uren: populair maar nog niet overal

Glijdende uren behoren naast deeltijds werk tot de meest verspreide maatregelen door werkgevers om werk en privé te combineren. Wanneer er een aanbod is, maakt bijna 90 procent van de werknemers er gebruik van. De populariteit is geen toeval: medewerkers kunnen hun werkdag afstemmen op privéverplichtingen, terwijl organisaties hun bereikbaarheid kunnen verlengen.

In het kader van een glijdend uurrooster kan tot maximaal 9 uren per dag en 45 uren per week worden gewerkt, waarbij de werknemer zijn normale wekelijkse arbeidsduur op gemiddelde wijze moet naleven binnen een referteperiode van drie kalendermaanden. Voor werkgevers betekent dit investeren in systemen voor tijdsopvolging, maar het levert ook voordelen op: flexibelere personeelsinzet en een verlenging van de bedrijfstijd zonder extra kosten.

Bij de Vlaamse overheid kennen personeelsleden die deeltijds werken eveneens het systeem van de variabele werktijdregeling, waarbij ze zelf hun uur van aankomst en vertrek kunnen kiezen binnen vooraf vastgelegde grenzen.

Deeltijds werk: een uitdaging

Deeltijdse arbeid blijft een hoeksteen van flexibel personeelsbeleid. Deeltijds werk kan een antwoord zijn op een verhoogde herstelbehoefte bij oudere werknemers en een verminderde tolerantie voor ploegen- of nachtarbeid, en vormt vaak een manier om werk en privéleven beter met elkaar te verzoenen.

Het federale regeerakkoord 2025-2029 schrapt de minimale wekelijkse deeltijdse arbeidsduur van een derde van een voltijds regime, waarbij het minimum van drie uur per prestatie behouden blijft. Deze vereenvoudiging moet deeltijds werk toegankelijker maken.

Toch is er werk aan de winkel. De uitdaging bij het uitwerken van duurzame systemen van deeltijdsarbeid ligt in het verzoenen van individuele behoeften van werknemers met de behoeften van de productie- en arbeidsorganisatie. Niet alle percentages deeltijdwerk zijn overal haalbaar, en problemen met communicatie, coördinatie en bereikbaarheid liggen op de loer.

Freelancers: van noodoplossing tot strategische keuze

Een opvallende trend is de groeiende inzet van freelancers en zelfstandigen binnen overheidsdiensten. Freelancers en tijdelijke projecten worden vaker ingezet in overheidsprojecten om in te spelen op specifieke expertisebehoeften. Van ICT-specialisten en projectmanagers tot beleidsadviseurs: de vraag is breed.

De vraag naar tijdelijke hoogwaardige medewerkers bij de overheid gaat niet alleen over uitvoering maar ook over strategie, het ontwikkelen van concepten, functioneel denken en het sturen van trajecten. De honger naar digitalisering heeft de behoefte aan extern talent flink vergroot.

Waarom kiest de overheid voor freelancers? Overheidsinstanties kunnen snel inspelen op veranderende behoeften zonder zich vast te leggen op langdurige contracten, en freelancers brengen vaak specialistische expertise mee die niet continu nodig is binnen het overheidsapparaat.

In 2021 werden op het ProUnity-platform zo'n 1200 opdrachten voor experts gepubliceerd, meer dan de helft ervan door overheden. Platformen die vraag en aanbod matchen, maken het proces voor beide partijen efficiënter.

Bezorgdheid over commercialisering

Niet iedereen is enthousiast over deze ontwikkeling. De Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten vindt de toenemende inzet van freelancers, bijvoorbeeld om bouwvergunningen te beoordelen, een onrustwekkende evolutie.

De bezorgdheid is terecht, vindt onderzoeker Lieven Janssens van de Universiteit Antwerpen. Soms is een freelancer een frisse wind die voor innovatie zorgt, maar soms zijn de andere arbeidsomstandigheden van freelancers een bron van spanning in een team.

De parallellen met de zorgsector zijn veelzeggend. Ook daar groeit de inzet van externe krachten uit tot een verdienmodel dat de sector dreigt te ontwrichten. De vraag rijst of een sector die gefinancierd wordt met overheidsmiddelen wel ruimte moet bieden aan commercialisering van personeel.

Welzijn centraal

De focus op flexibiliteit kadert in een breder beleid rond welzijn. Het welzijn van medewerkers wordt een centrale prioriteit, met aandacht voor mentale gezondheid, werk-privébalans en stressmanagement om ziekteverzuim te verminderen en productiviteit te verhogen.

Een moeilijke werk-privébalans kan leiden tot stress en heeft invloed op ziekteverzuim, verloop in organisaties en de haalbaarheid van de pensioenleeftijd. Flexibele arbeidsregelingen zijn dus niet alleen een lokkertje voor nieuwe medewerkers, maar ook een instrument om bestaand personeel gezond en gemotiveerd te houden.

Familiekrediet en vereenvoudiging

Het regeerakkoord introduceert een familiekrediet, een rugzakje met verlofrechten per kind dat de huidige verlofrechten vereenvoudigt. De regeling wordt dezelfde voor werknemers, zelfstandigen en ambtenaren, waarbij ook grootouders en pleegouders deels gebruik kunnen maken.

Ook tijdskrediet en loopbaanonderbreking worden afgestemd op de regeling in de private sector, een stap naar meer uniformiteit en transparantie.

Werk aan de winkel

De overheid toont met deze maatregelen dat ze de noodzaak van flexibiliteit erkent. Of het voldoende is om de toekomstige personeelstekorten het hoofd te bieden, moet blijken. Cruciaal is dat flexibiliteit gepaard gaat met duidelijke afspraken en respect voor de grenzen van zowel organisatie als medewerker.

Want zoals één burgemeester het verwoordde: "We moeten vooral een aantrekkelijke werkgever zijn." In tijden van vergrijzing en schaarste op de arbeidsmarkt is dat niet langer een optie, maar een overlevingsstrategie.

 

 

Bronnen/ verdere lectuur: 

• Sociaal Economische Raad van Vlaanderen (SERV) - studie over glijdende uren en hun populariteit bij werknemers
• Vlaamse overheid - informatie over variabele werktijdregelingen voor personeelsleden
• SD Worx - onderzoek naar deeltijds werk en arbeidsorganisatie
• Federaal regeerakkoord 2025-2029 - maatregelen rond deeltijds werk en familiekrediet