Het Grondwettelijk Hof heeft op 5 juni 2025 het Vlaamse ontslagdecreet vernietigd, wat betekent dat de ontslagregeling voor statutaire ambtenaren bij lokale en provinciale besturen opnieuw gebaseerd zal zijn op de oude regels.Statutaire ambtenaren kunnen nu opnieuw een beroep doen bij de Raad van State in geval van ontslag, en in geval van onterecht ontslag is re-integratie mogelijk.
Wat was het Vlaams ontslagdecreet?
- Dit decreet, dat in werking trad op 1 oktober 2023, had als doel de ontslagregeling voor statutaire ambtenarenbij lokale en provinciale besturen (gemeenten, OCMW's, provincies) gelijk te schakelen met die van contractuele werknemers.
- Vóór dit decreet hadden statutaire ambtenaren een zeer sterke bescherming tegen ontslag, vaak gekoppeld aan tuchtprocedures. Bij onterecht ontslag konden zij via de Raad van State hun re-integratie afdwingen.
- Het ontslagdecreet bracht hier verandering in:
- Statutairen konden voortaan ontslagen worden op basis van dezelfde redenen (gedrag, geschiktheid, noodwendigheden van de dienst) en modaliteiten als contractuelen.
- De bevoegdheid voor geschillen over ontslag verschoof van de Raad van State naar de arbeidsrechtbanken.
- Het belangrijkste gevolg was dat bij een onterecht ontslag een statutaire ambtenaar geen recht meer had op re-integratie, maar enkel op een schadevergoeding.
Waarom werd het vernietigd?
- Vakbonden (ACV Openbare Diensten, ACOD-LRB, VSOA-LRB) en andere partijen hebben een verzoek tot vernietiging ingediend bij het Grondwettelijk Hof.
- Het Hof oordeelde dat het ontslagdecreet een schending vormt van artikel 23 van de Grondwet (recht op arbeid en billijke arbeidsvoorwaarden), specifiek de zogenaamde "standstill-verplichting". Dit betekent dat een overheid het beschermingsniveau van sociale rechten niet zomaar aanzienlijk mag verminderen.
- Het Hof stelde vast dat het verdwijnen van de mogelijkheid tot re-integratie bij onterecht ontslag een aanzienlijke achteruitgang was van het beschermingsniveau van statutaire ambtenaren, die niet voldoende gerechtvaardigd kon worden door de roep naar modernisering. Het ondermijnde de vastheid van betrekking die kenmerkend is voor het statuut.
Gevolgen van de vernietiging:
- Integrale vernietiging: Het ontslagdecreet is volledig vernietigd, wat betekent dat lokale en provinciale besturen het niet langer kunnen toepassen.
- Oude regels gelden weer: De regelgeving die van toepassing was vóór 1 oktober 2023 (met de Raad van State als bevoegde instantie en de mogelijkheid tot re-integratie) is nu weer van kracht.
- Reeds ontslagen ambtenaren: Dit is een gevoelig punt. Het Grondwettelijk Hof heeft de gevolgen van de reeds uitgevoerde ontslagen gehandhaafd tot de datum van de uitspraak (5 juni 2025). Dit betekent:
- Ambtenaren die vóór 5 juni 2025 op basis van het vernietigde decreet zijn ontslagen, hebben geen recht op re-integratie. Zij kunnen wel aanspraak maken op een financiële compensatie via de arbeidsrechtbank als hun ontslag onregelmatig of onrechtmatig was.
- Voor ontslagen vanaf 5 juni 2025 gelden de oude regels weer, inclusief de mogelijkheid tot re-integratie via de Raad van State.
- Toekomst: De Vlaamse Regering zal nu terug naar de tekentafel moeten om eventueel een nieuwe regeling uit te werken, die wel rekening houdt met de grenzen die het Grondwettelijk Hof heeft afgebakend. Het is duidelijk dat de vaste benoeming en de bescherming tegen willekeurig ontslag voor statutaire ambtenaren van fundamenteel belang blijven voor de onafhankelijkheid van de ambtenarij.
Bedenking:
Het arrest is dus een belangrijke overwinning voor de vakbonden/ beroepsorganisaties en de bescherming van statutaire ambtenaren, maar tegelijkertijd een complexe situatie voor de ambtenaren die reeds op basis van het vernietigde decreet zijn ontslagen.