De omgevingsambtenaar, de schepen en de burger.

Door: Bron: Scriptie Annelies Maes 20-12-2022

Categorieën
:
Overheid - kandidaat, Overheid - werkgever ,

Het Agentschap Binnenlands Bestuur organiseerde op 14/12/2022 de studiedag ‘Lokaal bestuur door een academische bril’. Tijdens deze studiedag werd ook de Vlaamse scriptieprijs uitgereikt.

Winnares van de editie 2022 is Annelies Maes met haar onderzoek naar ‘de kwalitatieve omgevingsvergunningsverlening in Vlaanderen’.

 

De ambtenaar, de schepen en de burger

Omgevingsambtenaren die de vergunningsaanvraag bestuderen en een advies voor het politieke beslissingsorgaan voorbereiden, krijgen steeds meer taken en verantwoordelijkheden op hun bord, en blijken stilaan ‘onvindbaar’ te zijn. Politici die in het kader van het ‘politiek dienstbetoon’ hun nuttigheid willen bewijzen als ‘veredelde maatschappelijk werker’ doorkruisen het besluitvormingsproces, wat een aanzienlijke impact heeft op de werking van de dienst Omgeving. En dan is er nog de burger die vindt dat alles té traag gaat… en verontwaardigt reageert wanneer zijn droomproject uiteindelijk niet wordt vergund.

Annelies Maes ging op zoek naar de beslissende factoren die het ‘complex’ proces van de omgevingsvergunningverlening verklaren…. om finaal enkele aanbevelingen te formuleren die moeten toelaten om het ‘complex’ proces om te buigen tot een ‘harmonieus’ proces, waarbij onderlinge spanningen, frustraties en teleurstellingen in hoofde van ambtenaren, politici en derden voortaan tot een ver verleden behoren.

 

Voorwerp van het onderzoek

Waar in 2018 in Vlaanderen 81.392 omgevingsvergunningsaanvragen werden ingediend, steeg dit aantal in 2020 tot 98.286 aanvragen. Eind 2021 stond de teller op 101.637.

Het aantal ingediende omgevingsvergunningsaanvragen neemt jaarlijks dus fors toe.

Waar zowel de ‘ambtenaar’ als de ‘politicus’ potentieel hun stempel kunnen drukken op de omgevingsvergunning, rijst de vraag: ‘wie’ of ‘wat’ is precies bepalend voor de uiteindelijke beslissing?

Daarnaast stelt zich de vraag: welke factoren kunnen in meer of mindere mate, al dan niet naar gelang het bestuursniveau waarop wordt beslist over de vergunningsaanvraag, op hun beurt een invloed uitoefenen op de ‘ambtenaar’ en de ‘politicus’, en ook op die manier een weerslag hebben op de ‘kwaliteit’ van de finaal toegekende of geweigerde omgevingsvergunning?

Onderzoeksmethode

In mijn zoektocht naar een antwoord op al deze vragen werd een ‘kwalitatief onderzoek’ uitgevoerd. In een eerste fase werd een uitgebreide literatuurstudie gemaakt, waarbij diverse nationale (Vlaamse) en internationale bronnen werden geraadpleegd. In een tweede fase werden interviews afgenomen, waarbij diverse ambtenaren en politici over de verschillende bestuursniveaus heen (gemeente, provincie, Vlaams Gewest), evenals derden (architecten, advocaten, docenten, studiebureaus, intercommunales, belangengroeperingen, …) werden bevraagd.

 

Resultaten van het onderzoek

1. Het onderzoek toont aan dat het tot stand brengen van een kwalitatieve omgevingsvergunning in hoofdorde wordt bepaald door (1) het optreden van de ambtenaar, (2) het handelen van de politicus en (3) de onderlinge verstandhouding tussen de ambtenaar en de politicus.

2. Het onderzoek wijst vervolgens uit dat het handelen van de ambtenaar, de politicus en hun onderlinge verstandhouding bijkomend (on)rechtstreeks kunnen worden beïnvloed door zes factoren, zijnde:

(1) het ‘bestuursniveau’ waarop de vergunningsbeslissing wordt genomen;

(2) de ‘rol van de overheid’ in het proces van de omgevingsvergunningverlening;

(3) de ‘regelgeving’ die van toepassing is op omgevingsvergunningsaanvragen;

(4) de ‘inzet van mensen en middelen’ binnen het proces van omgevingsvergunningverlening; (5) de wijze waarop en de mate waarin, door of binnen de bevoegde overheid aan ‘netwerken’ wordt gedaan, en tot slot

(6) de aanwezigheid van ‘ethiek, waarden en normen’ in het omgevingsvergunningsproces.

In het onderzoek wordt uitgebreid ingegaan op de concrete impact van elk van deze factoren op de omgevingsvergunningverlening.

 

Discussie

 

Aanbevelingen voor een ‘harmonieus’ omgevingsvergunningsproces

1. Het oprichten van ‘regionale Omgevingsdiensten’ samengesteld uit gespecialiseerde gemeentelijke en provinciale omgevingsambtenaren (naar Nederlands model), binnen het corpus van de 15 referentieregio’s en 3 subregio’s die recent op het Vlaamse niveau werden goedgekeurd.

image-20220828135019-7 image-20220828135019-8

2. Meer aandacht voor kennis- en expertiseondersteuning vanuit verenigingen en commerciële bedrijven in het kader van ‘netwerken’.

3. Meer aandacht voor ‘oplossingsgerichte’ vergunnings- en beroepsprocedures.

Voortaan kunnen onderlinge spanningen, frustraties en teleurstellingen in hoofde van ambtenaren, politici en derden tot een ver verleden behoren….

 

 

Bronnen:

1/ Agentschap Binnenlands Bestuur Terugblik op een geslaagde studiedag 'Lokaal bestuur door een academische bril' - 14 december 2022