Verschillende lokale besturen hebben moeite om geschikt personeel te vinden voor bepaalde functies. Dit leidt tot uitbesteding van bepaalde opdrachten. Hoe ver kan men daar echter in gaan ?
(Op basis van vraag van Ludwig Vandenhove, Commissie Binnenlands Bestuur, 12 oktober 2021).
Actuele case als uitgangspunt voor discussie
Via overheidsopdrachten worden belangrijke taken van de overheid, zoals de functie van omgevingsambtenaar en de volledige dienst Ruimtelijke Ordening, die onder meer instaat voor het adviseren van vergunningsaanvragen, het vormgeven van het ruimtelijk beleid en het coördineren van de handhaving, uitbesteed aan een private speler.
- Is dat decretaal mogelijk?
- Moet een gemeente niet zelf een omgevingsambtenaar in dienst hebben en een eigen bezetting of toch minimale bezetting hebben op de dienst Ruimtelijke Ordening?
- In welke mate is dit te verenigen met het principe van de neutraliteit en de onpartijdigheid van de openbare dienstverlening? Hoe wordt toegezien op het aspect belangenvermenging?
Ideologische gronden om al dan niet een functie uit te besteden.
Tijdens het debat in het Vlaams parlement komen ideologische gronden naar voor. Minister Bart Somers ziet het als een goede vorm van bestuur om permanent na te gaan of de taken die men uitoefent, niet beter, goedkoper, efficiënter en sneller door anderen, door private partners, kunnen worden uitgeoefend. Uiteraard verschillen hier partijen van mening omtrent de opdrachten die al dan niet als kernopdracht van de overheid dienen te worden beschouwd en die al dan niet kunnen worden uitbesteed.
Wettelijke bezwaren
Er kunnen wettelijke bezwaren zijn om bepaalde zaken uit te besteden. Zo kan men bijvoorbeeld de functie van een tuchtonderzoeker niet uitbesteden. Dat kan juridisch niet. Het lokaal bestuur moet hier binnen globaal rechtskader functioneren.
Met betrekking tot de dienst Ruimtelijke Ordening van een lokaal bestuur en de functie van een gemeentelijke omgevingsambtenaar, bepaalt het Omgevingsvergunningsdecreet van 25 april 2014 dat iedere gemeente verplicht is om minimaal één gemeentelijke omgevingsambtenaar aan te wijzen. Het decreet laat de gemeente wel de vrijheid om zelf te organiseren hoe deze functie wordt ingevuld. Ofwel doet de gemeente een beroep op eigen personeel van het bestuur zelf, ofwel doet ze een beroep op personeel van een intergemeentelijk samenwerkingsverband, ofwel gaat een gemeente hiervoor intergemeentelijk samenwerken, ofwel kan een gemeente tijdelijk expertise huren op de privémarkt. Dat laatste kan inderdaad een gevolg zijn van een krapte op de arbeidsmarkt, want een dergelijke functie moet worden aanzien als een knelpuntberoep.
Neutraliteit en onpartijdigheid van de overheid.
Is het uitbesteden van diensten verenigbaar met het principe van de neutraliteit en onpartijdigheid van de openbare dienstverlening ?
Ook hier is volgens de Minister het Omgevingsdecreet duidelijk en bepaalt het dat de omgevingsambtenaar zijn opdracht onafhankelijk en neutraal moet uitoefenen. De huidige regelgeving legt geen bijkomende specifieke eisen op waaraan een omgevingsambtenaar van een lokaal bestuur moet beantwoorden om te voldoen aan de principes van onafhankelijkheid en neutraliteit. Het wordt dus overgelaten aan de gemeente om hieraan invulling te geven en te bepalen welke vereisten er nodig zijn voor de functie van de omgevingsambtenaar.
Het is dus aan de gemeente om hieromtrent weloverwogen keuzes te maken en de nodige motivatie voor te leggen waarom ze een bepaalde taak wensen uit te besteden via een overheidsopdracht.
Ook bij uitbesteding moet de gemeente toezien dat er neutraal en onpartijdig wordt gehandeld. De decretale prerogatieven en verantwoordelijkheden van de gemeentelijke omgevingsambtenaar blijven echter integraal en onverkort van toepassing. Daar kan uiteraard niet aan worden geraakt. Zolang het uitbesteden van personeel niet indruist tegen wettelijke bepalingen en/of die ondergraven, valt het onder de lokale autonomie. (Antwoord van Bart Somers, minister van Binnenlands Bestuur).