Op 20 januari 2021 beschikte het Agentschap Binnenlands Bestuur (ABB) voor 299 van de 300 Vlaamse gemeenten en hun OCMW over de digitale rapportering met de gegevens van de aangepaste meerjarenplannen 2020-2025 en de beginkredieten voor 2021. Enkel de gemeente Houthulst had nog geen aangepast meerjarenplan voor de vaststelling van de beginkredieten 2021 goedgekeurd en ingestuurd. Dat maakt het mogelijk om de ramingen van de originele meerjarenplannen 2020-2025, die de Vlaamse gemeenten2 hebben opgemaakt in de tweede helft van 2019 (pre-Corona), te vergelijken met de aangepaste meerjarenplannen die de gemeenteraden eind 2020 hebben vastgesteld.
Het coronavirus heeft de wereldeconomie een enorme slag toegebracht en de overheidsbegrotingen diep in het rood doen gaan. De budgettaire situatie van de Belgische federale overheid en van de Vlaamse overheid kreeg een duidelijke dreun. Geldt dat ook voor de financiën van de Vlaamse gemeenten? In welke mate heeft de coronacrisis een wezenlijke impact op de verwachte ontvangsten en de uitgaven van de Vlaamse gemeenten?
Deze nota beschrijft de cijfers die de gemeenten hebben ingeschreven in hun aangepaste meerjarenplannen. Uit de vergelijking met de originele meerjarenplannen kunnen we de volgende algemene besluiten trekken:
-
- De gemeenten ramen een bescheiden impact van de coronacrisis op hun exploitatieontvangsten voor de komende jaren. De geraamde ontvangsten uit de aanvullende personenbelasting dalen vooral in de jaren 2022 en 2023 (met 62 en 45 miljoen euro), maar worden voor 2020 zowat 92 miljoen euro hoger ingeschat dan initieel geraamd. De geraamde ontvangsten uit de onroerende voorheffing liggen vanaf 2022 jaarlijks ongeveer 26 miljoen euro lager dan in de oorspronkelijke meerjarenplanning. De licht lagere inschatting van de inkomsten uit de eigen belastingen en de hogere ramingen voor de werkingssubsidies van de Vlaamse en de federale overheid zorgen ervoor dat de totale exploitatieontvangsten van de Vlaamse gemeenten post-Corona nauwelijks wijzigen tegenover de originele meerjarenplannen.
-
- Aan de uitgavenzijde lijken de Vlaamse gemeenten zich in te schrijven in de filosofie dat overheidsinvesteringen een hefboom kunnen zijn in het herstel en de relance. De geraamde investeringsuitgaven voor de volledige periode 2020-2025 worden nu vastgeklikt op 17,14 miljard euro. Dat is 2,43 miljard euro (of 16,5%) meer dan in de originele meerjarenplannen, toen het totale investeringsvolume nog op 14,71 miljard euro werd geraamd.
1 Deze gegevens zijn voor iedereen beschikbaar op de website van ABB over het lokaal bestuur. ABB biedt daar verschillende tools aan die het mogelijk maken om de gegevens van de meerjarenplannen te analyseren. Enkel de gemeente Houthulst had nog geen aangepast meerjarenplan voor de vaststelling van de beginkredieten 2021 goedgekeurd en ingestuurd. Voor die gemeente is voor deze analyse het laatst beschikbare aangepaste meerjarenplan 2020-2025 gebruikt.
2 De gemeente en haar OCMW zijn na de inwerkingtreding van het decreet over het lokaal bestuur op 1 januari 2019 nog steeds 2 aparte rechtspersonen, maar ze maken sindsdien wel gezamenlijke meerjarenplannen en jaarrekeningen op. In het vervolg van deze nota gebruiken we voor de leesbaarheid steeds de term “gemeenten”, terwijl het eigenlijk over gemeenten én OCMW’s gaat.
Voor de exploitatie-uitgaven zijn de ramingen voor het jaar 2021 behoorlijk hoger dan initieel geraamd voor de rubrieken “aankoop van goederen en diensten” (+ 8%) en “individuele hulpverlening door het OCMW” (+5%). Zeker die laatste categorie van gemeentelijke uitgaven hangt samen met de economische crisis door Corona. Vanaf 2022 blijven de ramingen voor de exploitatie-uitgaven grosso modo op hetzelfde niveau als in de originele meerjarenplannen.
-
- Door de beperkte toename van de exploitatieontvangsten en de sterke toename van de verwachte uitgaven, vooral voor investeringen, stijgt de geraamde schuld van de Vlaamse gemeenten tegen eind 2025 tot 11,55 miljard euro (tegenover 10,52 miljard euro volgens de originele meerjarenplannen).
-
- De aangepaste meerjarenplannen tonen dat de financiën van de Vlaamse lokale besturen in hun totaliteit nog steeds gezond en duurzaam zijn. Dat is in belangrijke mate te danken aan de sterke financiële uitgangspositie waarmee de gemeenten deze bestuursperiode hebben kunnen aanvatten.
-
- Alle aangepaste meerjarenplannen beantwoorden aan de financiële normen die van toepassing zijn: een positieve autofinancieringsmarge (AFM) in 2025 en een jaarlijks positief beschikbaar budgettair resultaat. De geraamde AFM krijgt wel een zware klap in 2021 en in mindere mate in 2022. Voor 2021 laten 105 gemeenten een negatieve AFM optekenen. Voor 2024 verwachten nog 38 gemeenten een negatieve AFM te hebben.
Deze nota gaat dieper in op de evolutie in de ramingen van de belangrijkste ontvangsten- en uitgavencategorieën en de geraamde schuld en financiële indicatoren en normen. De bijlage toont de waarden voor elk van die indicatoren per gemeente.
Bron en verdere informatie: website van het Agentschap Binnenlands Bestuur: https://lokaalbestuur.vlaanderen.be/bbc/data.